6 унікальных скарбаў, якія ззяюць на сусветнай карце ЮНЕСКА
Беларусь – гэта не толькі вядомыя замкі і манументальныя храмы. Гэта яшчэ і каласальныя культурныя традыцыі, якія захоўваюць душу народа і перадаюцца з пакалення ў пакаленне. Некаторыя з гэтых традыцый настолькі ўнікальныя, што атрымалі сусветнае прызнанне, трапіўшы ў спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА.
Усё, што трэба ведаць пра гэтыя шэсць беларускіх скарбаў, якія сталі сапраўднымі каштоўнасцямі для ўсяго свету, чытайце ніжэй!
Будслаўскі фэст – святло душы і вера ў цуды
📍 Дзе: аг. Будслаў, Мядзельскі раён
📅 Калі: 2 ліпеня, штогод
Будслаўскі фэст – самае вялікае рэлігійнае свята ў Беларусі. У цэнтры падзеі – цудатворны абраз Маці Божай Будслаўскай, да якога вось ужо некалькі стагоддзяў штогод прыходзяць тысячы пілігрымаў. Людзі вяртаюцца да гэтай святых традыцый ужо некалькі стагоддзяў, шукаючы дапамогі і натхнення. Атмасфера святыні і малітваў ў абсалютным яднанні стварае непаўторную атмасферу, якую не можа прапусціць кожны веруючы.
Як гэта пачалося?
Абраз трапіў у Будслаў у XVI стагоддзі – яго падарыў беларускім манахам Папа Рымскі. З тых часоў тут пачалі адбывацца цуды ацалення і духоўнага азарэння. Людзі верылі, што праз малітву перад абразом можна атрымаць дапамогу ў цяжкіх сітуацыях.
Зараз у пачатку ліпеня ў Будслаў сцякаюцца пілігрымы з усёй Беларусі. Некаторыя ідуць пешшу сотні кіламетраў, каб пакланіцца святыні. Свята суправаджаецца малітвамі, спевамі, працэсіямі і асаблівай атмасферай яднання.
Бортніцтва – золата беларускіх лясоў
📍 Дзе: Беларусь і Польшча
📅 Калі: вясна-восень
Ці ведалі вы, што ў Беларусі яшчэ існуюць традыцыі бортніцтва – здабывання мёду з дуплоў дрэў? Але ці ведалі вы, што некаторыя беларусы ўсё яшчэ здабываюць мёд гэтак жа, як тысячу гадоў таму? Гэта старадаўняя тэхналогія, якая захавалася да нашых дзён у Лельчыцкім раёне, дзе мясцовыя бортнікі працягваюць узбірацца на высокія дрэвы за самым смачным мёдам.
🌳 Што такое бортніцтва?
Гэта старадаўні спосаб пчалярства, калі пчол трымалі не ў вуллях, а ў дуплах дрэў – борцях. Для гэтага на вышыні 10–15 метраў высякалі спецыяльныя дуплы. Пчолы жылі там, а людзі толькі перыядычна паднімаліся за мёдам.
Бортніцтва да гэтага часу жыве ў Лельчыцкім раёне Беларусі. Мясцовыя бортнікі, як і іх продкі, узбіраюцца на высокія дрэвы, выкарыстоўваючы спецыяльныя рамяні і драўляныя драбіны.
Калядныя цары – тэатр на зімовых вулачках
📍 Дзе: в. Семежава, Капыльскі раён
📅 Калі: 13 студзеня, штогод
У ноч з 13 на 14 студзеня вёска Семежава ператвараецца ў тэатр пад адкрытым небам. Калядныя цары – гэта карнавальны абрад, у якім ўдзельнікі ў высокіх чырвоных мундырах і залатых шлемах ходзяць па хатах, разыгрываючы сцэнічныя пастаноўкі і даюць найлепшыя пажаданні для вяскоўцаў. Гэта Калядныя цары – удзельнікі адзінага ў сваім родзе народнага карнавала, якому ўжо больш за 250 гадоў.
📜 Адкуль пайшла гэтая традыцыя?
Лічыцца, што яе вытокі – у XVIII стагоддзі, калі ў Семежаве стаяў вайсковы гарнізон. Салдаты святкавалі Каляды, гуляючы па вёсцы і паказваючы тэатральныя пастаноўкі. Гэта спадабалася мясцовым, і яны пачалі рабіць тое ж самае, нават калі салдаты пакінулі вёску.
Юр’еўскі карагод – абрад дабрыні і ўрадлівасці
📍 Дзе: в. Пагост, Жыткавіцкі раён
📅 Калі: 6 траўня, штогод
Юр’еўскі карагод – гэта адраджэнне старажытных язычніцкіх традыцый, калі беларускі народ святкуе надыход вясны. У гэты дзень праходзіць абрад, звязаны з шанаваннем бога Ярылы, апекуна ўрадлівасці.
🌿 Навошта яго святкуюць?
Лічылася, што бог Ярыла – апякун вясны, урадлівасці і росту. Калі не правесці абрад, год будзе няўраджайны.
🥖 Як адбываецца абрад?
🔸 Спачатку з двара выпускаюць хатнюю жывёлу – каб яе благаславіла сіла Ярылы.
🔸 Затым выпякаюць рытуальны каравай – і раздаюць яго вяскоўцам.
🔸 Пасля гэтага людзі збіраюцца ў карагод, спяваюць старажытныя песні і водзяць хрэсны ход вакол вёскі.
Саломапляценне – мастацтва, якое ажывае ў руках
📍 Дзе: Верхнядзвінскі раён і іншыя рэгіёны Беларусі
У 2022 годзе беларускае саломапляценне было ўключана ў Спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА. Гэта традыцыйнае рамяство, якое спалучае ў сабе мастацтва і практычныя навыкі, перададзеныя праз стагоддзі.
Саломапляценне ў Беларусі мае глыбокія карані. Нашы продкі выкарыстоўвалі салому не толькі для бытавых патрэб, але і стваралі з яе сапраўдныя творы мастацтва: кошыкі, капелюшы, дэкаратыўныя пано і нават абярэгі. Гэта рамяство патрабуе вялікага майстэрства і цярплівасці, бо кожны выраб ствараецца ўручную, з увагай да дэталяў.
Сёння традыцыі саломапляцення адраджаюцца. Майстры праводзяць майстар-класы, дзе дзеляцца сваімі ведамі і навыкамі, перадаючы гэтае мастацтва новым пакаленням.
Выцінанка – мастацтва, якое ўражвае дэталямі
📍 Дзе: Беларусь
Выцінанка – гэта мастацтва выразання складаных узораў з паперы, якое мае карані ў беларускай культуры. Яно перадаецца з пакалення ў пакаленне, пераносячы багатыя матывы на сучасны лад. У 2024 годзе беларуская выцінанка была ўключана ў Спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА. Гэта традыцыйнае мастацтва выразання ўзораў з паперы, якое шырока распаўсюджана ў Беларусі.
Выцінанка мае глыбокія карані ў беларускай культуры. Гэта мастацтва ўзнікла ў XVI стагоддзі і першапачаткова выкарыстоўвалася для ўпрыгожвання жылля. Складанасць і разнастайнасць узораў адлюстроўваюць багатую фантазію і майстэрства народных умельцаў.
Сёння выцінанка зноў набывае папулярнасць. Майстры ствараюць сапраўдныя шэдэўры, пераносячы старадаўнія матывы ў сучаснае мастацтва.
Чаму гэта важна для нас?
Гэтыя шэсць культурных скарбаў – гэта не проста абрады і рамёствы. Гэта тая сутнасць, якая робіць нас беларусамі. Спадчына, якая жыве ў нашых сэрцах, у нашых руках, у нашай душы. І цяпер, калі гэты калейдаскоп гісторый і традыцый прызнаны ўсясветнай супольнасцю, нам варта ахаваць яго яшчэ больш сур’ёзна.
Каб не згубіць гэтую частку сябе, захоўвайма яе разам!